مکمل خلاقیت
درباره این دوره
دوره مکمل خلاقیت رویکرد و نگاهی همزمان به «تفکر نقاد» در کنار یادگیری «تفکر خلاق» دارد. در این دوره فراگیران 7 تا 10 سال در کنار کار هنر (تجسمی) و با بهره‌گیری از تلنگرهای آثار خلاقه‌ی هنری یا نزدیک به هنر، رویکرد میز گفتوگو (مشابه فعالیت کندوکاو کارگاه فلسفه برای کودکان) را تجربه می‌کنند. گفتوگو با هدف توسعه ذهن فلسفی و ذهن نقاد برگزار می‌شود. در گفت‌و‌گوهای گروهی از محرک و مشوق‌هایی مانند انیمیشن، فیلم سینمایی، داستان صوتی، شعر و موسیقی برای بهبود قدرت نقد و تحلیل استفاده می‌شود.
در دوره مکمل خلاقیت قصد داریم توانایی تحلیل آثار هنری و سواد رسانه‌ای را در کودک ایجاد و تقویت کنیم. این کار به صورت فرآیند متوالی و متراکم اجرا می‌شود. توالی و تراکم به این معنی است که برنامه‌درسی مکمل خلاقیت با شیوه‌ای ملایم و متناسب طبیعت کودکان آگاهی‌های لازم برای درک سواد رسانه‌ای همراه با سواد بصری (دیداری) را با روند پی‌درپی طی می‌کند و آرام آرام به سمت تراکم بیشتر پیش می‌رود. اینجا منظور از تراکم، آن چیزی نیست که فراگیر در مدرسه با آن روبه می‌شود، در دوره مکمل خلاقیت تراکم به معنای عمیق‌تر شدن و دقیق‌تر نگریستن به موضوعات است. پس تفکر نقاد و خلاق فراگیر به کمک راهبرد گفتوگو توسعه و رشد می‌یابد.
دوره مکمل خلاقیت دو هدف اصلی «توسعه‌ی تفکر خلاق» و «توسعه‌ی تفکر نقاد» را در کنار اهداف جانبی زیر دنبال می‌کند:
- تقویت پرسشگری برای توسعه مسئله‌پروری
- تقویت گزارش‌نویسی مکتوب و علاقمند کردن کودکان به نوشتن مسائل و دریافت پاسخ‌های مکتوب
- تقویت نگاه تحلیل‌گرایانه با ارائه موضوعاتی برای تفکر و اندیشه‌ورزی
- تقویت تحلیل واقع‌گرایانه با طرح سوالات آزاد
- تقویت رابطه‌ی علمی و ذهنی والدین و اعضاء خانواده با کودک در فرآیندهای گفت‌و‌گویی مشترک
- تقویت خلاقیت و توسعه کیفیت‌دیداری
- تقویت روحیه خودارزیابی با ارائه موضوعات تجسمی مرتبط
- تقویت روحیه خوب شنیدن، ارائه و ابراز نظر و استدلال به کمک گفت‌و‌گوی گروهی
این دوره به طور منظم سرفصل‌ها و برنامه یادگیری مشخص و علمی را دنبال می‌کند. اما تمام فعالیت‌های در طول دوره در هم تنیده هستند و هرکدام کامل‌کننده برنامه‌های قبلی و مقدمه‌ای بر برنامه‌های بعدی هستند. از همین جهت دوره مکمل خلاقیت یک برنامه یادگیری فرآیندی و کارگاهی است.
دوره مکمل خلاقیت دارای سه سطح است. در سطح مبتدی، تمرکز بر ایجاد و توسعه‌ی پیش‌سازمان‌دهنده‌های یادگیری، در سطح متوسط تمام فعالیت‌ها با هدف رشد قوه تمییز (جداسازی) و تحلیلگری بوده و در سطح پیشرفته که آخرین سطح دوره مکمل خلاقیت است، تلاش ما بر ایجاد توانمندی تفهیم (فهمیدن خود فرد) و مفاهمه (درک جمعی و گروهی) متمرکز است.
اهداف یادگیری
زمانبندی دوره
- دوره مکمل خلاقیت یک برنامه‌درسی 3 ساله است که در 12 ترم سه ماهه و به صورت پیوسته دنبال می‌شود. این دوره دارای سه سطح است که هرکدام یک سال طول می‌کشد.
- برنامه کلی که در هر ترم دنبال می‌شود بدین صورت است که طی هر ترم و در آغاز هفته برنامه‌های اجرایی و محتواهای تحلیل در اختیار فراگیر قرار می‌گیرد. فراگیر محتوای مربوط به هفته را مشاهده، شنیده یا مطالعه می‌کند و سوالات تحلیلی، پاسخ‌های کشف شده خود و فعالیت‌های تجسمی که انجام داده‌است را در اختیار مربیان قرار می‌دهد. همچنین طی برنامه گفتوگو، اعضاء هر هفته در دو واحد 45 تا 60 دقیقه‌ای به گفت‌و‌گوی آنلاین می‌پردازند.
- اگر کودکی در حلقه‌ها و ترم‌های میانی به جمع فراگیران دوره مکمل خلاقیت بپیوندد نیز به دلیل کارگاهی بودن از آن بهره‌مند می‌شود ولی مشاهدات قبلی نشان می‌دهد قدرت نقد و تحلیل کسانی که دوره را به صورت کامل و متوالی طی کرده‌اند بالاتر بوده‌است.
مخاطبین دوره
- مخاطبان دوره مکمل خلاقیت کودکان 7 تا 10 ساله هستند.
- کودکانی که دچار مشکل در ابراز نظر، صحبت‌کردن در جمع هستند.
- کودکانی که می‌خواهند سواد رسانه‌ای و نقد رسانه‌ای را یاد بگیرند.
- کودکانی که می‌خواهند در دام محتوای سطحی، مبتذل و آسیب‌زا قرار نگیرند.
- کودکانی که می‌خواهند محتوای فضای مجازی را با تحلیل و دقت بررسی کنند.
- کودکانی که می‌خواهند نگاهی خلاقانه به امور داشته باشند.
- کودکانی که می‌خواهند به امور زندگی خود نگاهی واقع‌بینانه و منطقی داشته باشند.
- کودکانی که می‌خواهند نگاه عمیق‌تری به آثار هنری و تجسمی داشته باشند.
- کودکانی که می‌خواهند تحت نظر مربی متخصص به دست‌ورزی و فعالیت هنری بپردازند.
- کودکانی که می‌خواهند روحیه پژوهشگری و جستجوگری را در خود تقویت کنند.
سرفصل های دوره
-
تقویت جستجوگری
در دوره مکمل خلاقیت فراگیر با محتواهای هنری و شبه‌هنری روبه‌رو می‌شود تا هیجان یادگیری خود را آغاز کند. این هیجان «جستجوگری» نامیده می‌شود. باید در نظر داشت کودکان اکثرا در مقابل انیمیشن‌ها، فیلم‌ها و محتواهای رسانه‌ای و هنری جستجوگری را آغاز می‌کنند ولی چون شرایط مسئله‌پردازی و نگاه نقادانه همراه این عمل آن‌ها نیست، کودک در مواجهه با آن‌ها حالتی انفعالی دارد و گویی در آن آثار حل می‌شود. حلقه‌ای که این جریان را در دوره مکمل خلاقیت از انفعال به پویایی و کنشگری تبدیل می‌کند حلقه‌ی بعدی یعنی «مسئله‌پروری» است.
-
تقویت مسئله پردازی
فراگیران دوره مکمل خلاقیت از هر محتوایی که به آن‌ها داده شده به صورت مکتوب و آنلاین سوالاتی را طرح می‌کنند. این سوالات در اختیار «تحلیلگر سوالات» قرار می‌گیرد و او، هم امکان طرح سوال مفید و عمیق‌تر را فراهم می‌کند و هم کمک می‌کند تا فراگیر برای رسیدن به توانایی حل مسئله، بتواند تفکری منظم را برای خود پایه‌ریزی کند.
-
تقویت نگاه تحلیلی با طرح پرسش‌های تحلیلی
در کنار ارائه هر محتوا، برای جستجوگری، طرح سوال و مسئله‌پردازی سوالاتی تحلیلی برای تقویت بارش اندیشه‌ورزانه و نگاه تحلیلی در اختیار فراگیر قرار می‌گیرد. به طور مثال، اگر محتوای ارائه شده درباره مفهوم ظاهر و باطن باشد یک یا دو سوال به روش سقراطی در اختیار فراگیر قرار می‌گیرد تا آن‌ها آزادانه یا در فعالیت گفت‌و‌گویی با والدین و دوستان خود به آن‌ها پاسخ دهند. این پاسخ‌ها نیز مورد تحلیل تسهیلگر میز گفتوگو و تسهیلگر سوال قرار می‌گیرد.
-
تقویت سواد بصری (دیداری)
موضوعات کارکرد تجسمی (نقاشی، کاردستی و چنین مواردی) متناسب با محتوای هر هفته ارائه می‌شود؛ ولی نتایج فعالیت فراگیر مورد بررسی «تحلیلگر آثار هنری» قرار می‌گیرد و او نظرات و نکات خود را ارائه می‌دهد. تحلیلگر آثار هنری، از عناصر و کیفیت‌های بصری (دیداری) به صورت نرم ولی پیوسته و عمیق استفاده می‌کند تا یادگیری مستقیم و غیرمستقیم متناسب با توان فراگیر اتفاق بیفتد.
-
تقویت با هم فکر کردن و گفتوگو
گفتوگو یا با هم فکر کردن هم جزو اهداف برنامه یادگیری دوره مکمل خلاقیت است. همچنین مربیان، تسهیلگران و کارشناسان دوره هم از طریق همین راهبرد با والدین ارتباط برقرار می‌کنند. گفتوگو به معنای درست‌تر گفتن و درست‌تر گوش‌دادن برای فهمیدن یا فهم عمیق‌تر است.
-
تقویت توانمندی‌های یادگیری اشتراکی
بخشی مهمی از ارتباطات یادگیری بین دانشمندان و پژوهشگران از گذشته تا کنون به روش مکتوب بین آن‌ها بوده‌است و این موضوع یکی از حلقه‌های مفقوده تعلیم و تربیت کشور ما در این دوران است. اکثر فعالیت‌ها توسط «تحلیلگران سوالات» و «تحلیلگران آثار هنری» دوره مکمل خلاقیت در روندی شبیه گفتوگو اجرا می‌شود ولی این فرآیند به صورت مکتوب صورت می‌گیرد. ذکر این نکته ضروری است که در این برنامه یادگیری در دوره مکمل خلاقیت هدف پشت‌کردن به امکانات جدید امروزی نیست، بلکه هدف این است که کودکان بتوانند به کمک نوشتن و خواندن نوشته‌ها به درک عمیق‌تری از مفاهیم، موضوعات و مسائل برسند.
مربیان شما
محدثه صداقی
تسهیلگر و کارشناس تحلیل هنری
کودکان شهروندان و سرمایه‌های ارزشمند امروز و فردای جامعه هستند و حمایت از آن‌ها و پرورش نسلی سالم موجب می‌شود به سوی آینده‌ای بهتر و دنیایی مطلوب‌تر حرکت کنیم. شکر گزارم که وارد دنیای شگفت‌انگیز کودکان شدم و با آن‌ها مصاحبت و معاشرت دارم. مسئولانه و مشتاقانه برای آرامش و شادی واقعی کودکان قدم برمی‌دارم تا بتوانند در محیطی امن و عاشقانه رشد کنند و تلاش می‌کنم تا دوست امن، آگاه و همدلی برای آن‌ها باشم. صبورانه در مسیر ایجاد فرصت‌هایی برای یادگیری بهتر خدمت می‌کنم. آرزو می‌کنم در این راه همواره رو به جلو پیش برویم و خاطرات خوب و موثری کنار هم بسازیم.
برخی از سوابق و تجربیات علمی و عملی محدثه صداقی: - مربی متخصص هنری کودک - مربی موسیقی کودک
مبینا حیدری
کارشناس تحلیلگر هنر
مهمترین دلیلی که من رو وارد عرصه مربیگری کرد یادگیری در کنار بچه‌ها بود. احساس می‌کنم در درون هریک از بچه‌ها ارزشمندی بکری هست که با کشف و کمک به شکوفا شدنش مربی هم از اون ارزشمندی بهره‌مند خواهد شد. مربیگری برای من یادگیری دوطرفه است. بچه کمک می‌کنند که تا حدی از جهان فاصله بگیرم و به درون خودم سفر کنم. فکر می‌کنم بچه‌ها ما رو به سمت خودشناسی سوق میدن و این برای من بسیار ارزشمنده. تحلیل نقاشی بچه‌ها برای من مثل کشف‌کردن میمونه و مفاهیم جالبی رو میشه درونشون پیدا کرد. به نظرم بچه‌ها به ساده‌ترین شکل احساس رو وارد نقاشی میکنن و اینها باعث میشه که با اشتیاق بیشتری درون نقاشیشون کندوکاو کنم.
برخی از سوابق و تجربیات علمی و عملی مبینا حیدری: - کارشناس تحلیلگری نقاشی کودک - مربی کودک و کارشناس نقاشی
ثنا کرامتی
تسهیلگر و کارشناس اندیشه‌ورزی
طی 25 سال خدمت در آموزش و پرورش در کنار مراکز فرهنگی دریافتم که متاسفانه عصر مدرنیته و اتفاقات به دنبال آن از جمله غلبه تکنولوژی و هجوم رسانه‌های دیجیتال فرصت تخیل، خیال، تعمق، تفکر و تعقل را از ما گرفته‌است. فقدان عقلانیت همراه با معنویت، جان و جهان ما را به خطر انداخته‌است. فرزندان ما با خردورزی توان تشخیص سره از ناسره را خواهند داشت. شواهد و پژوهش‌ها نشان می‌دهند که اگر خواهان بهبود یادگیری و ارتقاء عملکرد نظام آموزشی در نیل به اهداف متعالی آن هستیم باید روش‌های جدید تعلیم، تربیت و تدریس را در پیش بگیریم. به نظر من اگر خود مربی یادگیرنده مادام‌العمر باشد و علم و هنر تسهیلگری و گفتوگو را داشته‌باشد می‌تواند با همراهانش فکر کردن، درست فکر کردن و با هم فکر کردن را تجربه کند. به امید اینکه زندگی در جامعه‌ای اندیشه‌ورز و در نتیجه پویا، بالنده، مترقی و بانشاط را در پیش رو تجربه کنیم.
برخی از سوابق و تجربیات علمی و عملی ثنا کرامتی: - تسهیلگر تایید شده توسط انجمن تسهیلگران ایران - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم تربیتی
دکتر احمدرضا آذربایجانی
متخصص تعلیم و تربیت
مهمترین دلیلی که مرا وارد عرصه‌ی تربیت کرد اخلاقی اندیشیدن برای هنرجویان هنری‌ام بود. یعنی دغدغه‌ی اصلی‌ام وقتی شروع شد که متوجه شدم اگر جانِ ما اخلاقی نباشد و به جهانِ هنر وارد شویم به جای آنکه فهمنده‌ی زیبایی و زیبایی آفرین باشیم، برای خودمان و دیگران درد سرزا و بحران‌زا خواهیم شد.
این دغدغه باعث شد تا تن خودم را در دریاهای فلسفه، روانشناسی، الهیات و تعلیم و تربیت اندکی خیس کنم و هیجان شنا در دریای یادگیری و تربیت برایم یکی از مهمترین انگیزه‌های زندگی بوده‌است. احساس می‌کنم باید برای دیدن زیبایی فقط جهان‌بین نباشم و جان‌بینی را اساس شناخت خود قرار دهم. از زمانی که وارد گودِ تربیت شده‌ام، روزی نبوده که چیز تازه‌ای یاد نگیرم.
برخی از سوابق و تجربیات علمی و عملی دکتر احمدرضا آذربایجانی: - دکترای فلسفه تعلیم و تربیت - مربی هنر کودک، نوجوان و بزرگسال
