کارگاه اندیشه تمییز و جداسازی
درباره این دوره
دومین مرحله از یادگیری کارگاه اندیشه، دوره تمییز و جداسازی است. اندیشه‌ورز در این دوره به ماهیت امور و اشیاء توجه می‌کند و تلاش دارد تا آن‌ها را بشناسد. منظور از تمییز یا فهم تمایزها، تعمق بیشتر یادگیرنده در اموری است که با آن مواجه شده‌است؛ امور و رویدادهای زندگی یا مفاهیم و کلماتی که در کارگاه مورد کندوکاو قرار می‌گیرند.
اندیشه‌ورز در دوره تمییز و جداسازی یاد می‌گیرد که مقدمه اصلی اندیشه‌ورزی پس از مواجه شدن، دانستن و شناختن بدیهیاتی است که بدون آن‌ها نمی‌تواند تحلیل، تولید یا آفرینش داشته باشد.
دوره تمییز و جداسازی حلقه اندیشه‌ورزی پر اهمیتی برای هر اندیشه‌ورز می‌باشد. به طور مثال کودک در خانه یک نوع یادگیری دارد و در مدرسه یادگیری جدیدی را تجربه می‌کند. حال اگر حلقه یادگیری بین خانه و مدرسه هوشمندانه عمل کند یادگیری پویای کودک در خانه، در مدرسه نیز تداوم پیدا کرده و مدرسه مانع یادگیری نخواهد بود. این موضوع ناشی از نقدهای اندیشمندان تربیتی است که اکثرا یادگیری‌های ایستا و حافظه‌مدار مدرسه را مورد نقد قرار داده‌اند.
اهداف یادگیری
زمانبندی دوره
- این دوره دومین سطح از مِگادوره کارگاه اندیشه است. با وجود این که این سطوح، به هم پیوسته و مرتبط هستند و به مرور یکدیگر را کامل می‌کنند اما هریک از آنان به تنهایی ساختار مستقل خود را دارند؛ به این معنی که برای اندیشه‌ورز، زمینه بهره‌بردن و یادگیری از آن فراهم است. شرط طی کردن مراتب بالاتر کارگاه اندیشه، گذر از مراحل قبلی آن است.
- دوره کارگاه اندیشه تمییز و جداسازی دو سال بوده و در 8 ترم 3 ماهه برگزار می‌شود. اعضاء و اندیشه‌ورزان دوره در هر هفته یک جلسه 1:30 ساعته گفتوگوی آنلاین و تمریناتی برای ساعات دیگر دارند.
مخاطبین دوره
- دوره کارگاه اندیشه تمییز و جداسازی مختص نوجوانان 11 تا 13 سال است.
- نوجوانانی که می‌خواهند ذهن اندیشه‌ورز داشته‌باشند.
- نوجوانانی که می‌خواهند ذهنیتی جامع‌تر و عمیق‌تر داشته‌باشند.
- نوجوانانی که می‌خواهند مغالطه‌های منطقی را شناخته و تشخیص دهند.
- نوجوانانی که می‌خواهند قدرت طرح مسئله پیدا کنند.
- نوجوانانی که می‌خواهند تمرکز خود را افزایش دهند.
- نوجوانانی که می‌خواهند شیوه‌های صحیح گفتوگو را فرا‌گیرند.
سرفصل های دوره
-
گفتوگو
از آنجا که راهبرد اصلی کارگاه اندیشه گفتوگو است، این روند هربار و در هر دوره تقویت شده و اندیشه‌ورز مراتب و درجات بالاتری را تجربه خواهد کرد. در نظر داشته‌باشیم که گفتوگو فرآیند درست گفتن و درست‌تر گوش‌دادن برای فهم و فهمیدن بهتر است.
در دوره تمییز و جداسازی با یک شیب ملایم موضوعات اخلاقی در زیرساخت و نهاد گفت‌و‌گوها جریان می‌یابد. در برنامه‌درسی تمییز و جداسازی نگره‌ی اخلاقی مستقیمی صورت نمی‌گیرد. یعنی موازین و قواعد اخلاقی به شیوه مستقیم آموزش داده نمی‌شوند. در اصطلاح تخصصی به آن برنامه‌درسی پنهان گفته می‌شود. در حقیقت، بخش مهمی از تلنگرها یا سوالات سقراطی پیرامون جریان و کشف هوش، هیجان و پندارهای اخلاقی به ویژه فاکتورهای فروتنی و همدلی طراحی و عرضه می‌شوند.
-
پرسش و اهمیت پرسش‌های اندیشه‌ورزانه
وقتی کسی می‌خواهد چیزی را یاد بگیرد در آغاز با موضوع یادگیری روبه‌رو می‌شود که به این مرحله «مواجهه» می‌گوییم. مرحله مواجهه اساس مسیر یادگیری است. سپس با طرح سوال از موضوع، کندوکاو و تعمق را آغاز می‌کند. مصداق بارز این دوره از یادگیری، دوره طفولیت است. این دوره همان زمانی است که کودک تازه زبان باز کرده و مدام می‌گوید «این چیه؟». به همین دلیل تسهیلگر کارگاه اندیشه تمییز و جداسازی، با زیرکی و در روندی متدوالی تلاش دارد تا اندیشه‌ورز بتواند پرسش‌هایش را بهتر و دقیق‌تر طرح کند و این موضوع به نحوی آغاز پژوهشگری مبتنی بر واقعیت‌شناسی است.
-
فهم راستی و دروغ در تصویر و تصدیق
وقتی می‌گوییم همه ایرانیان فارسی زبان هستند یک حکم یا تصدیق ارائه کرده‌ایم؛ منتهی شخص متفکر و نقاد این سوال را طرح می‌کند که «آیا همه‌ی ایرانیان واقعا فارسی زبان هستند یا اینکه همه ایرانیان زبان اصلی‌شان فارسی است؟» در حقیقت ما برای ورود به مراحل بعدی که تحلیلگری و آفرینش است نیاز به پیش سازمان‌دهنده‌هایی داریم که بتواند ذهن اندیشه‌ورز را برای نقادی و آفرینش آماده کند.
-
تداوم موضوع منطق
اندیشه‌ورز علم منطق در گام اول آن را در فرآیند و در خلال درس‌ها یاد می‌گیرد و سپس هر بار بهتر و قوی‌تر در آن جستجو و تعمق خواهد کرد. تسهیلگر زمانی که ذهن فراگیر آماده‌تر شد موضوعات مستقیم‌تری از درس منطق را که متناسب با سطح یادگیری این دوره است یاد می‌دهد.
-
فهم مغالطه
موضوع مغالطه یکی از میانبرهایی است که اندیشه‌ورز را با موضوع منطق به صورت پنهان آشناتر می‌کند. در واقع منطق به نحوی تحلیل و نقادی عمیق‌تری نیاز دارد اما مغاطلات به صورت کلی قابل تشخیص‌تر هستند. در حقیقت وقتی که مغاطله رخ می‌دهد ما می‌فهمیم اشکال منطقی در سخن و گفتار قابل بررسی است.
-
گفتوگوی مریخی
گفتوگوی مریخی شیوه‌ای از یادگیری و یاددهی سرشت‌گرایانه در کارگاه اندیشه است که یادآور شیوه‌ی آسان‌شده‌ی گفتوگوی سقراطی است. منتهی در این شیوه قرار است اندیشه‌ورز ابتدا بفهمد که آیا واژه‌ای که برای ارائه معنی انتخاب کرده به واقع نماینده‌ی آن معنی یا نزدیک به آن هست یا نه؟
از طرفی اندیشه‌ورز می‌فهمد که در شیوه‌ی کارگاه اندیشه لزوما وقتی از واژه‌ای می‌تواند استفاده کند که به معنی آن واقف باشد یا اگر به صورت غریزی از واژه‌هایی استفاده کرد بتواند با تحلیل و تعمق در آن درک کامل‌تری پیدا کند. به زبان ساده او برای اثبات یا به کرسی نشاندن نظر خود قصد نداشته باشد به صورت اراده‌گرایانه پشت واژه‌ها مخفی شده و آن‌ها را بدون درک وجودی که لازمه‌ی ظهورش واژه بوده، به کار بگیرد.
-
بازی‌های زبان (تمییز سخن از غیر سخن)
در گفتوگو، گزاره‌های با معنی و قابل اعتنا رد و بدل می‌شوند. این که اهالی گفتوگو بفهمند گزاره‌های با معنی همان سخن هستند و گزاره‌های بی معنا که مفاهیم شکننده و سستی دارند، سخن محسوب نمی‌شوند اهمیت اساسی دارد. توجه به بازی و نقش‌های مختلف اصیل یا فریبنده‌ای که کلمات و گزاره‌های مختلف دارند، یکی از مهم‌ترین و اولین اصول اندیشه‌ورزی است.
مربیان شما
دکتر احمدرضا آذربایجانی
متخصص تعلیم و تربیت
مهم‌ترین دلیلی که مرا وارد عرصه‌ی تربیت کرد اخلاقی اندیشیدن برای هنرجویان هنری‌ام بود. یعنی دغدغه‌ی اصلی‌ام وقتی شروع شد که متوجه شدم اگر جانِ ما اخلاقی نباشد و به جهانِ هنر وارد شویم به جای آنکه فهمنده‌ی زیبایی و زیبایی آفرین باشیم، برای خودمان و دیگران درد سرزا و بحران‌زا خواهیم شد.
این دغدغه باعث شد تا تن خودم را در دریاهای فلسفه، روانشناسی، الهیات و تعلیم و تربیت اندکی خیس کنم و هیجان شنا در دریای یادگیری و تربیت برایم یکی از مهم‌ترین انگیزه‌های زندگی بوده‌است. احساس می‌کنم باید برای دیدن زیبایی فقط جهان‌بین نباشم و جان‌بینی را اساس شناخت خود قرار دهم. از زمانی که وارد گودِ تربیت شده‌ام، روزی نبوده که چیز تازه‌ای یاد نگیرم.
برخی از سوابق و تجربیات علمی و عملی دکتر احمدرضا آذربایجانی: - دکترای فلسفه تعلیم و تربیت - مربی هنر کودک، نوجوان و بزرگسال
